३५. युद्ध हतियारबाट हैन साहसबाट लडिन्छ ।

Dr. Yogi Vikashnanda: सन् १७६१, भारतको आनन्दपूर भन्ने एक स्थान, यहीँ बसी गुरु टेगबहादुर सिँहका सुपुत्र गुरु गोबिन्द सिंह सिंगो मुगल–साम्राज्य विरुद्ध लड्दै थिए । त्यस बेलाका निरंकुश तानाशाही शासक थिए— औरंगजेव । उनले सारा हिन्दूहरूलाई तलवारको भरमा मुसलमान बनाउने हुकुम जारी गरेका थिए । यसै अपवित्र शाही फरमानको विरोधमा उठेको एक शसक्त आवाज थियो— गुरु गोविन्द सिंह । उनका पिताश्री पनि यसै कारण शहीद भैसकेका थिए ।

आनन्दपुरमा डेरा जमाएर बसिरहेका गोविन्द सिंहको विरुद्ध औरंगजेबले कयौं पटक ठुल–ठूला सेना–समूह पठाएर पनि उनलाई हराउन सकिरहेका थिएनन् । अन्ततः उनले देशी–विदेशी सबैतिरका फौज जम्मा गरे— एकलाख भन्दाबढी र यही ताकत लगाएर गोबिन्द सिँहलाई पराजित गर्न खोजे । उता सिँहका पक्षमा भने मात्र आठ हजार सेना थिए । यी दुई पक्षका बीच खूब घमासान लडार्इँ भयो । तैपनि आठ हजार सैनिकलाई एक लाख सैनिकले जित्न सकेन्न । एउटा जाबो समूहको अगाडी सिंगो साम्राज्य कमजोर साबित भैरहेको थियो । प्रत्यक्ष लडेर जित्न नसकेपछि औरंगजेबका सैनिकहरुले छलछामको बाटो अपनाएर गुरु सिंहहरूलाई नाकाबन्दी गरे । जहाँ–जहाँबाट आनन्दुरमा खाद्यान आउँथ्यो ती सबै नाकामा भारी सेना तैनाथ गरिए । आखिर लामो समयसम्म हिम्मतका साथ लडेका सिंहसेनाहरू भोकको कारण लड्न सकेनन् । फलस्वरूप उनीहरू किल्ला छाडेर भाग्न बाध्य भए र छलबलमै टेकेर औरंगजेबका सेनाले जिते ।

एक लाख भन्दा बढी सेनाले समेत परास्त गर्न नसकिने आठ हजार सेना–बलको रहस्य के होला त ?

यो घटनाभन्दा ठीक दश वर्षअघि सन् १७५६ चैतमा सिंहले सबै सिखहरूलाई आनन्दपुरमा जम्मा हुने आदेश दिएका थिए र गुरुले हातमा तरवार लिएर भने— धर्म– रक्षाको लागी तपाईंहरू माझ मर्न तयार कोही छन् ? मलाई त्यस्ता वीरका टाउको चाहिएको छ । अचम्मको कुरो— गुरुका शब्द भुइँमा खस्न नपाउँदै दयाराम खत्री लगाएत पाँचजना सिखले आ–आफ्नो टाउको अचानोमा थपाथप थापे तर गुरु सिंहले भने उनीहरूका टाउका काटेनन् बरु तरवार दिएर भने— सम्पूर्ण सिखमाझ तिमीहरू नै सबभन्दा खालसा अर्थात् पवित्र हौ र पवित्रआत्मालाई कसैले हराउन सक्दैन । नभन्दै यिनै पाँच खालसाले हाँकेको आठ हजार फौजको अगाडी औरंगजेब जस्ता सिंगो भारतका सम्राटले नैतिक हार व्यहोर्नु प¥यो ।
यही हो – मनके जीते जीत, मनके हारे हार– भनेको ।